Το φαντασμα της Καλλιοπης η αλλιως το προβλημα της τουαλετας*
Μαρια Φ. Nτολορες & Σοφια Ντωνα

Μάιος 2022

Η προταση μας για τα εγκαινια του εργαστηριου για τα αστικα κοινα γυρνα γυρω απο το αιτημα για
προσβασιμοτητα. Θα ηταν παραδοξο να μιλαμε για κοινα χωρις να αναγνωριζουμε τα προνομια, τις
αντιφασεις και την θεσιακοτητα των πολιτικων της συμπεριληψης. Η αρχιτεκτονικη των εσωτερικων και
εξωτερικων χωρων οριζει κοινωνικες ιεραρχιες, σκοπος αυτης της παρεμβασης ειναι να προσβαλουμε το
ηγεμονικο παραδειγμα που καθιστα φαντασματα τα διαφορετικα η περιθωριοποιημενα σωματα η απλως να
κανουμε ορατη την απουσια μας/τους.

Πως συνδεονται, αντιτιθενται η τι σχεσεις αναγνωριζουν οι εννοιες συμπεριληψη και συμμαχια και πως
σχετιζονται με τα κοινα?
Για παραδειγμα ο Φρεντ Μοτεν συνδεει το οικονομικο χρεος με την διαλυση του εαυτου (the brokenness of
being) στην συνεντευξη που εδωσε στον Steaphen Shukaitis, σχετικα με ολα αυτα που οι λευκοι χρωστανε
στους μαυρους, αναγνωριζει πως πρεπει καποια χρεη να ξεπληρωθουν, αλλα παρολα αυτα τονιζει “Επισης
γνωριζω πως ο,τι υποτιθεται πως πρεπει να επανορθωθει ειναι ανεπανορθωτο. Δεν μπορει να
επανορθωθει. Το μονο που μπορουμε να κανουμε ειναι να ριξουμε αυτο που υπαρχει (-this shit!) εξ
ολοκληρου και να φτιαξουμε κατι νεο.” Στην ιδια εισαγωγη του βιβλιου The Undercommons των Stefano
Harney και Fred Moten, ο Jack Halberstam γραφει Αν θελεις να μαθεις τι θελουν the undercommons, τι
θελουν ο Μοτεν και ο Χαρνεη, τι θελουν οι μαυρες, οι αυτοχθονοι, τα ανωμαλα και οι φτωχοι, τι θελουμε εμεις
(που συγκατοικουμε στα undercommons), ειναι αυτο – δεν μπορουμε να ικανοποιηθουμε με την αναγνωριση
ερχομενη απο το ιδιο συστημα που μας αρνειται α) οτι κατι καποτε εσπασε β) και πως εμεις δικαιουμαστε να
ειμαστε το σπασμενο κομματι, οποτε αρνουμαστε την οποιαδηποτε αναγνωριση, αλλα αντ' αυτου ζηταμε να
συμμετεχουμε, να διαλυσουμε, να ριξουμε τις κατασκευες που αυτην την στιγμη μας εμποδιζουν απο το να
συναντηθουμε, απο το να δουμε περα απο αυτες και να εχουμε προσβαση στους τοπους πισω απο τα τειχη
τους.”

Πως δημιουργουμε χωρους συναντησης αλλα και επανορθωτικες διαδρομες (απο/προς) μεταξυ κοινων και
περιφραγμενων, μεταξυ κανονικων και αλλων?
Μεταξυ των commons και των undercommons? Μεταξυ των “κοινων” και των “αποτακατωκοινων” η αλλιως
του “αποπατου”? Το 1934 η πλατεια Ομονοιας στολιζοταν απο τα αγαλματα των μουσων. Τα δημοσια
ουρητηρια στην πλατεια λεγεται πως ηταν πισω απο το αγαλμα της μουσας Καλλιοπη, εξου και οποιo/α/ο
ρωταγε που ηταν η τουαλετα το στελναν στην Καλλιοπη. Τον Αυγουστο του 1936, οταν κατα τη διαρκεια
διαδηλωσεων εναντια στη δικτατορια του Μεταξα, μια μουσα επεσε (η καποιοι την εριξαν, βασικα πως επεσε
αφου ηταν καθισμενες -δεν θα μαθουμε ποτε!) τραυματιζοντας διαδηλωτες, ο τοτε δημαρχος Κ. Κοτζιας
αδραξε την ευκαιρια για να δωσει το δικο του αισθητικο στιγμα στην πλατεια απομακρυνοντας τα αγαλματα.
Οι μουσες μετατοπιστηκαν σε αλλα σημεια της χωρας, ομως η τυχη της Καλλιοπης μεχρι και σημερα
αγνοειται. Στο λεξικο αναφερεται η χρηση της λεξης Καλλιοπη μεταφορικα ως ο αποπατος.

Δανειζομαστε για τον τιτλο της παρεμβασης μας στον Neo Cosmo τον τιτλο απο το κειμενο The bathhroom
problem του Jack Halberstam (Female Masculinity, 1998) στο οποιο αναφερεται στους διαχωρισμους
(segregation) των ουρητηριων και την εμφυλη διαφορα. Αναγνωριζοντας πως η κατασκευη των γυναικειων
μπανιων εγινε αρχικα για την προστασια των γυναικων απο παρενοχλησεις. Εν συνεχεια αναλυει πως ο
διαχωρισμος αυτος συντελει στην αορατοποιηση εκφρασεων φυλου περαν του διπολου (αντρας / γυναικα)
πειθαρχωντας μας στο να επιλεξουμε με φυσικοτητα μια απο τις δυο κατευθυνσεις. Παραλληλα καταδεικνυει
πως την ιδια στιγμη το ουρητηριο γινεται μεσα απο αυτον τον διαχωρισμο τοπος εκθεσης σε βια για
οποιοδηποτε ατομο εχει διαφορετικη εκφραση φυλου. “Η εξ ολοκληρου ανακατασκευη (της τουαλετας -σε
αυτην την περιπτωση) δεν ξερουμε πως μπορει να μοιαζει, γιατι μολις ριξουμε τα τειχη, θα βλεπουμε
περισσοτερο και διαφορετικα, και θα εχουμε μια νεα αισθηση του τι επιθυμουμε, του τι ειμαστε και τι θελουμε
να γινουμε. Αυτα που θα θελουμε μετα την ρηξη θα ειναι διαφορετικα απο αυτα που νομιζαμε πως θελαμε
πριν, και υστερα και τα δυο ειναι αναγκαστικα διαφορετικα απο την επιθυμια που αναδυεται οταν κατοικουμε
την ρωγμη.

Αναφορές
Harney, S., & Moten, F. (2013). The undercommons: Fugitive planning & black study. Τhe Wild Beyond: With
and for the Undercommons, Jack Halberstam, Minor Compositions, 2013

https://www.mixanitouxronou.gr/ti-apeginan-i-mouses-pou-kapote-kosmousan-tin-platia-omonias-sti-
mithologia-itan-ennea-alla-choresan-mono-i-okto-perissepse-i-kalliopi-ke-edose-to-onoma-tis-stin-pio-misiti-
angaria-stis-toualetes-t/

Halberstam, J. (1998). Female masculinity. Durham: Duke University Press